Tom 5 (2022)
Artykuły

Osobowość prawna kościołów i innych związków wyznaniowych oraz ich jednostek organizacyjnych w prawie polskim – przyczynek do rozważań

HTML
Łukasz Bernaciński
Ordo Iuris
Bio
DOI: https://doi.org/10.37873/legal.2022.5.96

Opublikowane 31-12-2022

Słowa kluczowe

  • współpraca państwa i kościoła,
  • wolność religii,
  • wolność sumienia i religii,
  • osobowość prawna,
  • kościoły i inne związki wyznaniowe

Jak cytować

Bernaciński, Łukasz. (2022). Osobowość prawna kościołów i innych związków wyznaniowych oraz ich jednostek organizacyjnych w prawie polskim – przyczynek do rozważań. The Legal Culture, 5. https://doi.org/10.37873/legal.2022.5.96

Prawa autorskie (c) 2022 The Legal Culture

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest wskazanie w przyczynkowy sposób kluczowych zagadnień związanych z funkcjonowaniem kościelnych osób prawnych w obrocie prawnym. Realizacji postawionego zadania służyć będzie przedstawienie krótkiego rysu historycznego dotyczącego wykształcania się osobowości prawnej podmiotów innych niż osoby fizyczne. Istotny wkład w ukształtowanie pojęcia osoby prawnej mieli nie tylko prawnicy rzymscy lecz także teolodzy i kanoniści, dla których oparte na wierze spojrzenie na Kościół było inspiracją dla powstania koncepcji osoby moralnej czy osoby prawnej. Z czasem  pojęcie osoby prawnej zaczęto wykorzystywać zarówno w prawie kanonicznym jak i państwowym. W artykule ukazane zostaną także fundamenty polskich regulacji dotyczących osobowości prawnej. Rozważania te staną się punktem wyjścia do omówienia szczególnych regulacji dotyczących osobowości prawnej kościołów i innych związków wyznaniowych w prawie polskim. Do stania się podmiotem praw i obowiązków w prawie polskim nie wystarczy posiadanie kościelnej osobowości prawnej. Jednostki organizacyjne wspólnot konfesyjnych muszą uzyskać osobowość prawną w prawie polskim, aby móc samodzielnie działać w przestrzeni publicznoprawnej. Wynika z tego, że w akcie prawnym rangi ustawowej musi znaleźć się podstawa prawna uznająca określony rodzaj kościelnej jednostki organizacyjnej za osobę prawną lub umożliwiająca jej nabycie osobowości prawnej we wskazany sposób. Dopełnieniem rozważań pozostanie zatem omówienie powstawania i warunków uczestniczenia w obrocie prawnym kościelnych osób prawnych w Polsce.

HTML

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

  1. Literatura
  2. Borecki P., Prawotwórcza i porządkująca rola Sądu Najwyższego w sprawach wyznaniowych - uwagi w sprawie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 12.09.2018 r., III CZP 14/18, „Przegląd Sądowy” 2020, nr 1.
  3. Borecki P., Rejestracja kościoła i związku wyznaniowego, [w:] Wolność myśli sumienia i wyznania. Poradnik prawny, Warszawa 2003.
  4. Borecki P., Wolność sumienia i wyznania, [w:] Wolność myśli, sumienia i wyznania. Poradnik prawny, Warszawa 2003.
  5. Dmowski S., Komentarz do art. 33, [w:] S. Rudnicki, S. Dmowski, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, wyd. X, Warszawa 2011.
  6. Dobkowski J., Status administracyjno-prawny Kościoła Katolickiego w Polsce: (przyczynek do dyskusji), „Civitas et Lex” 2017, nr 1 (13). DOI: https://doi.org/10.31648/cetl.2451
  7. Dziurda M., Komentarz do art. 33, [w:] Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz do wybranych przepisów, red. J. Gudowski, Gdańsk 2018.
  8. Giaro T., Krótka historia istoty osoby prawnej, [w:] Consul et iuris et patriae defensor. Księga pamiątkowa dedykowana doktorowi Andrzejowi Kremerowi, red. F. Longchamps de Bérier, R. Sarkowicz, M. Szpunar, Warszawa 2012.
  9. Godlewski J., Jabłoński K., Prawo a religia, Warszawa 1988.
  10. Gorczyński G., Komentarz do art. 33, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna (art. 1-125), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018.
  11. Górnciki L., Problem nabywania oraz charakteru osobowości prawnej kościołów i innych związków wyznaniowych w Polsce, [w:] Prawo wyznaniowe. Przeszłość i teraźniejszość, red. J. Koredczuk, Wrocław 2008.
  12. Januchowski A., Uzyskiwanie osobowości prawnej przez związki wyznaniowe i ich jednostki organizacyjne – zagadnienia wybrane, „Rejent” 2009, nr 5.
  13. Kidyba A., Komentarz do art. 33, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, wyd. II, red. A. Kidyba, Warszawa 2012.
  14. Krawczyk P., Kościelne jednostki organizacyjne jako osoby prawne w świetle prawa kanonicznego i prawa państwowego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-humanistycznego w Siedlcach Seria: Administracja i Zarządzanie” 2011, nr 88.
  15. Krukowski J., Konkordat polski. Znaczenie i realizacja, Lublin 1999.
  16. Krukowski J., Osobowość prawna Kościoła katolickiego w relacji do państwa, „Roczniki Nauk Społecznych” 1980, t. VIII.
  17. Krukowski J., Polskie prawo wyznaniowe, Warszawa 2007.
  18. Krzysztofek K., Stowarzyszenia Kościoła Katolickiego w świetle norm prawa polskiego i prawa kanonicznego, [w:] Prawo wyznaniowe w Polsce (1989–2009). Analizy – dyskusje – postulaty, red. D. Walencik, Katowice-Bielsko-Biała 2009.
  19. Matwiejuk J., Pozycja prawna organizacji i stowarzyszeń religijnych w Rzeczypospolitej Polskiej, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2003, t. 6.
  20. Matwiejuk J., Pozycja prawna organizacji kościelnych Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego i bractw prawosławnych, [w:] Studia nad dziejami i kulturą Kościoła Prawosławnego w Rzeczypospolitej, red. P. Chomik, Białystok 2004.
  21. Mezglewski A., Utworzenie oraz rejestracja związku wyznaniowego jako przejawy wolności religijnej, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2015, nr 18. DOI: https://doi.org/10.31743/spw.5087
  22. Misztal H., Osobowość cywilnoprawna kościołów i innych związków wyznaniowych, [w:] A. Mezglewski, H. Misztal, P. Stanisz, Prawo wyznaniowe, Warszawa 2011.
  23. Ożóg M., Rejestrowanie kościołów i innych związków wyznaniowych w trybie administracyjnym, „Forum prawnicze” 2015.
  24. Piasecki K., Kodeks cywilny. Księga pierwsza. Część ogólna. Komentarz, Kraków 2003.
  25. Pietraszewski M., Tyrakowska M., Status kościelnych osób prawnych jako przedsiębiorców, „Przegląd Prawa i Administracji” 2011, nr 84.
  26. Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Warszawa 2013.
  27. Radecki G., Organy osób prawnych Kościoła katolickiego w Polsce (na styku prawa kanonicznego i prawa cywilnego), „Rejent” 2003, nr 7–8.
  28. Rakoczy B., Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2008.
  29. Rozmaryn S., W jakim zakresie obowiązuje dziś Konstytucja z 17 marca 1921 roku, „Państwo i Prawo”1948, nr 1.
  30. Sobański R., Osoba prawna in utroque foro [w:] Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa profesora Maksymiliana Pazdana, red. L. Ogiegło, W. Popiołek, M. Szpunar, Kraków 2005.
  31. Sobański R., Prawo kanoniczne a krajowy porządek prawny, „Państwo i Prawo” 1999, nr 6.
  32. Sztyk R., Kościoły i związki wyznaniowe jako podmioty praw majątkowych, „Rejent” 1991 nr 1.
  33. Świderski Z., Komentarz do art. 33, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, red. P. Księżak, M. Pyziak-Szafnicka, wyd. II, Warszawa 2014.
  34. Uruszczak W., Recepcja prawa kanonicznego w obowiązującym prawie polskim, „Annales Canonici” 2007, t. 3.
  35. Wójcik M., Pojęcie i typy fundacji w prawie rzymskim, „Roczniki Nauk Prawnych” 2000, t. X, z. 1.
  36. Zarzycki Z., Tryby nabywania osobowości prawnej przez kościelne osoby prawne w Polsce, [w:] Kościoły i inne związki wyznaniowe w służbie dobru wspólnemu, red. W. Uruszczak, K. Krzysztofek, M. Mikuła, Kraków 2014.
  37. Akty prawne
  38. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. Nr 78, poz. 483.
  39. Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r., Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318.
  40. Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. – Prawo o stowarzyszeniach, Dz. U. Nr 94, poz. 808 z późń. zm.
  41. Dekret z dnia 5 sierpnia 1949 r. o zmianie niektórych przepisów prawa o stowarzyszeniach, Dz. U. Nr 45, poz. 335.
  42. Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 6 sierpnia 1949 r. w sprawie wykonania dekretu z dnia 5 sierpnia 1949 r. o zmianie niektórych przepisów prawa o stowarzyszeniach, Dz. U. Nr 47, poz. 358.
  43. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r., poz. 1740 z późń. zm.
  44. Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, Dz. U. z 2017 r., poz. 1153.
  45. Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 2019 r., poz. 1347 z późń. zm.
  46. Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach, tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r., poz. 2261.
  47. Ustawa z dnia 4 lipca 1991 r. o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, Dz. U. z 2014 r., poz. 1726.
  48. Ustawa z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 2015 r., poz. 43.
  49. Ustawa z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 2015 r., poz. 483.
  50. Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 2014 r., poz. 1889.
  51. Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 2015 r., poz. 169.
  52. Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 2014 r., poz. 1712.
  53. Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej, Dz. U. z 2014 r., poz. 1599.
  54. Ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 2014 r., poz. 1798.
  55. Ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 2015 r., poz. 44.
  56. Ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Starokatolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 2015 r., poz. 14.
  57. Ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Zielonoświątkowego w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 2015 r., poz. 13.
  58. Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus (25.01.1983), AAS 75 (1983); tekst polski w: Kodeks Prawa Kanonicznego, przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu, Poznań 1984.
  59. Orzeczenia sądowe i decyzje administracyjne
  60. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 1937 r., sygn. C.III. 1603/36, LEX nr 362611.
  61. Uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów – zasada prawna z dnia 21 maja 1963 r., sygn. VI KO 48/60, OSNKW 1963/10/180.
  62. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2000 r., sygn. IV CKN 88/00, LEX nr 52448.
  63. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 lutego 1999 r., sygn. SK 11/98, OTK 1999, nr 2, poz. 22, pkt III. 3.