Zasada pomocniczości a jej wrogowie – doktryna umowy społecznej jako podstawa centralizacji władzy państwowej od XIV w. do rewolucji francuskiej

Abstrakt

Mimo iż zasada pomocniczości została sformułowana dopiero w XIX w., praktyka jej stosowania jest znacznie starsza, w tym w szczególności charakteryzowała realia europejskiego średniowiecza. Artykuł ma na celu prześledzenie rozwoju doktryn opartych na idei indywidualistycznej umowy społecznej, zapoczątkowanych w XIV w. przez Wilhelma Ockhama oraz Marsyliusza z Padwy, a rozwiniętych przez Tomasza Hobbesa, Johna Locke’a czy Jana Jakuba Rousseau, zwłaszcza pod kątem tych ich elementów, które przyczyniły się do znacznej centralizacji władzy w okresie nowożytnym, czego praktycznym wyrazem były przemiany polityczno-ustrojowe związane z angielską „chwalebną rewolucją”, a zwłaszcza rewolucją francuską. Koncepcja państwa jako wspólnoty powstałej w wyniku umowy wolnych i równych jednostek, które przekazały pełnię władzy nad sobą całej zbiorowości, wyraźnie podważa samodzielną podmiotowość mniejszych wspólnot, tym samym skutecznie ograniczając możliwość realnego stosowania zasady pomocniczości jako zasady ustrojowej.