The Legal Culture

Opinia amicus curiae dla polskiego Trybunału Konstytucyjnego prof. Eugene'a Kontorovicha na temat konwencji stambulskiej

Eugene Kontorovich — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Konwencja Stambulska nakłada szereg obowiązków, które mogą być konstytucyjnie problematyczne dla wielu demokratycznych państw. Rozumiejąc, że polski Trybunał Konstytucyjny rozpatruje obecnie legalność Konwencji, podjąłem się szczegółowej analizy przepisów, które mogą być najbardziej problematyczne.

Glosa do uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 listopada 2022 r., sygn. akt I OPS 2/22

Anna Wawrzyniak — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Przedmiotem niniejszej glosy jest uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 listopada 2022 r., sygn. I OPS 2/22, w której stwierdzono, że: 1) warunkiem przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, o którym mowa w art. 17 ust. 1 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych osobom wskazanym w art. 17 ust. 1 pkt 4 tej ustawy, innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, jest legitymowanie się przez rodziców osoby wymagającej opieki, osoby spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; 2) warunkiem przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, o którym mowa w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, z tytułu sprawowania opieki nad osobą pozostającą w związku małżeńskim osobie wskazanej w art. 17 ust. 1 pkt 4 tej ustawy, innej niż współmałżonek, jest legitymowanie się przez współmałżonka osoby wymagającej opieki orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. W niniejszej glosie zaaprobowano pogląd przedstawiony przez Naczelny Sąd Administracyjny.

Kilka uwag na temat projektu Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony osób, które angażują się w debatę publiczną, przed ewidentnie bezpodstawnymi lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi („strategiczne powództwa zmierzające do stłumienia debaty publicznej”)

Ireneusz Kunicki — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

W niniejszym opracowaniu zgłoszono kilka uwag, na ogół krytycznych, pod adresem projektu dyrektywy SLAPP. Na wstępie, w sposób ogólny została wyrażona aprobata dla projektowanej dyrektywy, gdyż tłumienie debaty publicznej przy pomocy postępowań cywilnych staje się coraz częstszym zjawiskiem. Opracowanie dotyczy jednak, przede wszystkim, dostrzeżonych niebezpieczeństw zastosowania przepisów dyrektywy oraz ustawodawstwa krajowego wydanego w celu jej transpozycji. W opracowaniu tym wskazano także na kilka problemów stojących przed ustawodawcą polskim przy dokonywaniu transpozycji dyrektywy SLAPP.

Funkcjonowanie urzędów ds. dzieci w modelu skandynawskim w świetle prawa międzynarodowego i polskiego

Krystian Jabłoński — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

W artykule poruszę zbadane już kwestie przez instytut dotyczące praw rodzin w Państwach skandynawskich. Uwzględnię kilka spraw i poszukam odpowiedzi o związek przyczynowo skutkowy.

Istotny będzie rozdział o historii Państw skandynawskich, dotyczących ustaw sterylizacyjnych i polityki eugenicznej.

Prawa i wolności jednostki w świetle dobra wspólnego

Magdalena Lis — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Źródłem praw i wolności człowieka jest jego godność. Zagwarantowane w ustawie zasadniczej prawa i wolności nie mają charakteru absolutnego. Ustrojodawca szczegółowo określił przesłanki dopuszczające w wyjątkowych sytuacjach możliwość ograniczenia przez ustawodawcę praw i wolności jednostki. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego podnosi się jeszcze jedno kryterium, które powinno być uwzględniane przy uchwalaniu przepisów prawa, a następnie przy ich realizacji – mowa tu o dobru wspólnym.

Nabywanie osobowości prawnej przez kościelne jednostki organizacyjne jako przykład causae mixtae

Łukasz Bernaciński — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Autonomia i niezależność kościołów i państwa – każdego w swoim zakresie oznacza, że w obszarze funkcjonowania obu podmiotów wyodrębnić można ich sprawy własne. Współdziałanie wspólnot religijnych i państwa skutkuje zarysowaniem także takich sfer, które można zaliczyć do spraw mieszanych, w których podmioty te muszą współdziałać. Przykładem w tym zakresie pozostaje nabywanie osobowości cywilnoprawnej przez kościelne jednostki organizacyjne. W artykule opisano różnorodne sposoby nabywania osobowości prawnej przez wyżej wymienione jednostki, pod kątem zarysowania i analizy sfer współdziałania władzy kościelnej i państwowej dla osiągnięcia przedmiotowego skutku. W odniesieniu do stowarzyszeń wyznaniowych, organizacji świeckich zakładanych dla realizacji celów religijnych oraz fundacji kościelnych ukazane zostały także wybrane obszary ich funkcjonowania objęte współdziałaniem wspólnot religijnych i państwa. Całość kończy wniosek o konieczności uproszczenia procedur i zapewnienia pewności obrotu prawnego, które to cele można osiągnąć tworząc odpowiedni rejestr.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 2020 r. (K 1/20) w świetle koncepcji metafizycznych Arystotelesa

Michał Szymański — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Legalność aborcji to jeden z fundamentalnych problemów etycznych i prawnych – w wyniku wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 2020 r. (K 1/20) doszło do usunięcia z polskiego porządku prawnego tzw. przesłanki eugenicznej. Zwolennicy liberalizacji prawa do aborcji głoszą, że płód ludzki nie jest człowiekiem, dlatego przerwanie ciąży powinno być legalne. Kategorie wprowadzone do filozofii przez Arystotelesa (materia i forma oraz możność i akt) wskazują jednak, że płód jest człowiekiem – jest on, podobnie jak człowiek narodzony, jedną z form człowieka, który rozwija się od poczęcia aż do śmierci. Tym samym należy ocenić pozytywnie orzeczenie K 1/20, które zwiększyło ochronę prawną dzieci nienarodzonych.

Pojęcie ius gentium w wybranych dziełach literatury prawniczej XII i XIII stulecia

Bartosz Zalewski — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Kształtowanie się koncepcji nowożytnego europejskiego prawa międzynarodowego publicznego stanowiło proces długotrwały. Genezy jego należy poszukiwać w okresie średniowiecza, kiedy to poddano znane prawu rzymskiemu pojęcie ius gentium twórczej interpretacji. W artykule analizowane są fragmenty wybranych dzieł średniowiecznej literatury prawniczej z XII i XIII w. w zakresie, w jakim dotyczyły one pojęcia ius gentium. Ma to na celu ukazanie ścieżek ewolucji tego pojęcia w dorobku glosatorów, ówczesnych kanonistów oraz XIII-wiecznych przedstawicieli orleańskiej szkoły prawa.

Walka o suwerenność Rzeczypospolitej w pierwszych utworach publicystycznych Stanisława Konarskiego

Aleksandra Mrozowska — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Artykuł ma na celu zbadanie stanowiska Stanisława Konarskiego wobec osiemnastowiecznych sąsiadów Rzeczypospolitej – Rosji, Prus i Austrii w świetle jego pierwszych pism publicystycznych – Rozmowy pewnego ziemianina ze swoim sąsiadem o teraźniejszych okolicznościach oraz Epistolae familiares sub tempus interregni. Ponadto przedstawiane są również refleksje Konarskiego dotyczące konieczności obrony suwerenności i niezależności Rzeczypospolitej. W wyniku analizy utworów zakonnik jawi się jako gorący orędownik polskiej niezawisłości, zaniepokojony kolejnymi próbami ingerencji obcych mocarstw w rację stanu Ojczyzny. Krytykuje wrogie działania sąsiadów Rzeczypospolitej, a także bierność i marazm współobywateli. Artykuł wykazuje, że stosunek publicysty do Rosji, Prus i Austrii jest jednoznacznie negatywny; sąsiedzi bowiem stają się symbolem zagrożenia i niebezpieczeństwa dla polskiej państwowości.

Czy w Unii Europejskiej można powrócić do formalnej koncepcji państwa prawnego?

Anna Łabno — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Celem niniejszego opracowania jest rozważenie wysuwanego postulatu, by Unia Europejska odstąpiła od zamiaru wymuszenia na państwach członkowskich spełnienia warunków praworządności materialnej. Miałoby to, jak można sądzić, doprowadzić do utrzymania i utrwalenia spoistości Unii poprzez wykluczenie dalszego jej upolityczniania oraz przede wszystkim umożliwić zachowanie tożsamości krajów członkowskich. Powstaje jednakże fundamentalne pytanie, czy forsowana w Unii koncepcja praworządności jest właśnie tym celem, do którego realizacji faktycznie ona dąży, czy raczej jest to metoda osiągnięcia zgoła innych celów. Jest to pytanie niezwykle istotne zwłaszcza w kontekście przyjęcia w Komisji Konstytucyjnej Parlamentu Europejskiego (AFCO) projektu zmian w Traktacie o Unii Europejskiej oraz w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej zakładających powołanie federalnej Unii Europejskiej.

Działania podejmowane przez św. Jana Pawła II ws. pedofilii wśród duchownych na przykładzie byłego kardynała Theodore’a Edgara McCarricka

Marcin Bury — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Artykuł ma za zadanie przedstawić reakcję Jana Pawła II na nadużycia seksualne w Kościele katolickim, na przykładzie byłego kardynała Theodore’a E. McCarricka. Głównym materiałem źródłowym jest Raport Sekretariatu Stanu Stolicy Apostolskiej na temat instytucjonalnego dochodzenia i procesu decyzyjnego Stolicy Apostolskiej dotyczącego byłego kardynała Theodore’a Edgara McCarricka (od 1930 do 2017). Lektura tegoż raportu jasno pokazuje, że nie sposób przypisać papieżowi żadnych zarzutów w tym aspekcie.

Nierozerwalność małżeństwa i instytucja rozwodu w polskiej tradycji prawnej

Rafał Kaczkowski — Sat, 30 Dec 2023 00:00:00 +0100

Instytucja rozwodu to zagadnienie prawne budzące silne emocje. Jak przedstawia się historia tej instytucji w Polsce? Czy jest ona zgodna z wielowiekową polską tradycją prawną? Stwierdzenie nieważności czy też rozwiązanie małżeństwa jest sprawą leżącą w gestii państwa czy Kościoła? Zwięzły przegląd historii kształtowania się procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa i instytucji rozwodu w polskiej tradycji prawnej rzuca światło na charakter przemian w tym zakresie oraz ułatwia wyciągnięcie wniosków co do pożądanego kierunku przemian, w jakim powinno zmierzać dzisiejsze prawo rodzinne, aby było słuszne i zgodne z polskim dziedzictwem prawnym.