Dnia 11 maja 2021 r. odbyła się w formie zdalnej (online) Ogólnopolska Konferencja Naukowa pt. „Ład prawny w obliczu wyzwań XXI wieku”. Wydarzenie było współorganizowane przez koło naukowe Ordo Iuris działające na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego. Czynnie wzięło w nim udział 19 uczestników z 11 ośrodków naukowych z całej Polski, a biernie – szereg znamienitych prawników, w tym zarówno praktyków, jak i teoretyków.
Konferencja rozpoczęła się od wręczenia statuetki Peregryna z Opola na ręce przedstawiciela Ordo Iuris – dr. Tymoteusza Zycha. Nagroda została przyznana Instytutowi przez opolski oddział Civitas Christiana za „umiłowanie sprawiedliwości”. Ks. dr Piotr Sadowski – przewodniczący kapituły nagrody, opowiedział o jej idei i historii. Następnie dr hab. Andrzej Szymański, prof. Uniwersytetu Opolskiego, wygłosił mowę laudatio. Dr Zych w swej przemowie, dziękując za wyróżnienie Instytutu, jednocześnie podkreślił rolę i znaczenie ładu prawnego.
Część merytoryczną konferencji zainaugurowano wystąpieniami doktorantów. Pierwszemu panelowi przewodniczył radca prawny – dr Bartosz Zalewski, ówczesny Dyrektor Centrum Analiz Legislacyjnych Instytutu Ordo Iuris, a tematykę przemówień stanowiła analiza porządku prawnego RP uwzględniająca różnorodne perspektywy. Panel otworzyło wystąpienie Katarzyny Mróz (Uniwersytet Śląski) – głównym jego przedmiotem była analiza zjawiska populizmu penalnego w kontekście nadzwyczajnego obostrzenia kary. Prelegentka podkreśliła, że w praktyce przejawy populizmu penalnego w polskiej polityce kryminalnej traktowane są jako narzędzie do osiągania politycznych celów, a nadzwyczajne obostrzenie kary odgrywa ważną rolę w rozpowszechnianiu populistycznej ideologii karnej.
Z kolei Oskar Kida (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego) przeanalizował unijną zasadę pierwszeństwa prawa UE przed polskim prawem krajowym (w szczególności nad prawem konstytucyjnym). Autor wystąpienia starał się odpowiedzieć na pytania, jak szeroki zakres kompetencji został przekazany Unii Europejskiej w traktacie akcesyjnym i jak duży wpływ ma wspólnota na wyłączne kompetencje państw członkowskich (na przykładzie sporu o kształt wymiaru sprawiedliwości). Wystąpienie miało na celu skłonić słuchaczy do refleksji nad relacją pomiędzy krajowym porządkiem prawnym a prawem wspólnotowym, a także miało stać się asumptem do dyskusji nad aktualnym sporem dotyczącym zakresu kompetencji Unii Europejskiej i stanowionego przez nią prawa.
Kolejną prelegentką panelu była Magdalena Lis (Uniwersytet Łódzki), która skupiła się na przedstawieniu działalności Regionalnych Izb Obrachunkowych w kontekście współfinansowania zadań zleconych przez jednostki samorządu terytorialnego.
Ostatni referat wygłosił Patryk Bukowski (Uniwersytet Warszawski), który podzielił swoją wypowiedź na trzy części. Przeanalizował treści ustaw zasadniczych państw europejskich w zakresie ochrony środowiska oraz wskazał te z wyznaczonych przepisów, które warunkują porządek prawny w danych państwach w omawianym zakresie, a także porównał studium funkcjonujących w danych państwach rozwiązań, które warunkują istniejący w nich porządek prawny dotyczący ochrony środowiska. Podsumowując, prelegent podjął próbę dokonania oceny omówionych wcześniej rozwiązań z perspektywy ich skuteczności.
Drugi panel doktorancki, moderowany przez dr. hab. Andrzeja Szymańskiego, prof. Uniwersytetu Opolskiego, podejmował tematykę prawa wyznaniowego. Pierwsza prelegentka – Anna Kownacka (Uniwersytet Śląski), zastanawiała się nad kolizją praw w kontekście granic między wolnością słowa a wolnością religii. Objaśniła zakres i podstawy normatywne wolności religii oraz wolności słowa, a także ich wzajemnych interakcji. Analizie poddała również problem wzajemnych relacji i możliwości wyznaczenia granic między wolnością wypowiedzi a wolnością wyznania, zwłaszcza na szczeblu międzynarodowym.
Kolejny prelegent, Łukasz Bernaciński (Uniwersytet Łódzki), poruszył zagadnienie realizacji prawa pacjenta do opieki duszpasterskiej w czasie pandemii COVID-19. W wystąpieniu zaprezentowano konstytucyjne, prawnomiędzynarodowe i ustawowe regulacje prawa do opieki duszpasterskiej, a także wskazano na możliwość i warunki prawne limitacji tego prawa, szczególnie w kontekście wprowadzonego w Polsce stanu epidemii. Druga część wystąpienia poświęcona została zaprezentowaniu różnorodnych przypadków naruszeń prawa do opieki duszpasterskiej, do których dochodziło w Polsce w 2020 r.
Konrad Dyda (Katolicki Uniwersytet Lubelski), jako ostatni prelegent drugiego panelu doktoranckiego, poruszył niezwykle aktualny temat związany z pandemią COVID-19. Rozważył nowe wyzwanie dla współczesnego prawodawcy, jakim jest ochrona zdrowia przy jednoczesnym nienaruszaniu wolności religijnej. Prawnik wskazywał na ograniczenie wolności religijnej ze względu na wprowadzone restrykcje epidemiologiczne, które są niezgodne z art. 53 Konstytucji RP.
W dyskusję wieńczącą tę część konferencji włączył się, między innymi, prof. Wojciech Sadurski, który przedstawił swoje spojrzenie na sformułowanie klauzuli imitacyjnej zawartej w art. 53 ust. 5 Konstytucji RP. Odpowiedź, opartą w szczególności na orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, sformułował Konrad Dyda. W pozostałej części dyskusji rozważano proporcjonalność ograniczeń wolności słowa oraz wolności sumienia i religii, jaka wyłania się z analizy aktualnych wydarzeń w Polsce i na świecie.
Druga część konferencji, składająca się z czterech paneli, została poprowadzona przez studentów Uniwersytetu Opolskiego – członków koła naukowego Ordo Iuris. Pierwszy panel studencki, moderowany przez Pawła Kanika, wprowadzał w temat ładu prawnego z perspektywy interdyscyplinarnej.
Jan Melon (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego) przedstawił epokę ponowoczesności z socjologicznego punktu widzenia oraz ukazał niektóre konsekwencje wynikające z cech tej epoki. Prelegent podkreślił, że zmiany w spojrzeniu na świat powodują istotne przeobrażenie w obszarze prawa oraz w jego pojmowaniu. Prawo przestaje być pewne, a staje się instrumentem realizacji określonych interesów, co powoduje utratę jego autorytetu.
Ilona Smolka (Uniwersytet Opolski) przybliżyła uczestnikom ideologię transhumanizmu, która zakłada przekroczenie barier biologicznych człowieka oraz kult bezpieczeństwa, którego głównym założeniem jest wyzbycie się wszystkiego w imię własnej ochrony. W wystąpieniu przedstawiono także wpływ filozofii postmodernizmu na integrację nauk prawnych.
Panel zamknęło wystąpienie Beaty Trochanowskiej (Uczelnia Łazarskiego), która omówiła zasadę pierwszeństwa wychowawczego rodziców w zestawieniu z planem nowego ładu postępowych ruchów społecznych w XXI w. Jak zauważyła prelegentka, postępowe ruchy społeczne sprzeciwiające się obowiązującemu porządkowi chciałyby, aby kompetencje i funkcje, które należą do rodziny, zostały przekazane innym instytucjom. Podważanie pierwszeństwa wychowawczego rodziców i degradowanie społecznej roli rodziny są jednymi z poważniejszych mechanizmów, które zagrażają ładowi prawnemu w XXI w.
Kolejnemu panelowi przewodniczył Krzysztof Górecki, a tematyka wystąpień ogniskowała się wokół prawa karnego. Konrad Gajewicz (Uniwersytet Opolski) podjął problematykę czynu przepołowionego. Wskazał możliwe zagrożenia wynikające z instytucji czynów przepołowionych cechujących się wobec czynów określonych w Kodeksie karnym różnicą na tle finansowym. Poddał również analizie wątpliwości dotyczące sytuacji, w których skazywano za kradzież cukierka, a także przedstawił postulaty de lege ferenda.
Sebastian Traczyk (Akademia Andrzeja Frycza Modrzewskiego) analizował zjawisko populizmu penalnego w kontekście kształtowania ładu prawnego w XXI w. Prelegent szeroko omawiał między innymi okoliczności uchwalenia tzw. ustawy o bestiach oraz skutki jej funkcjonowania.
Ostatni z prelegentów tej części – Paweł Kanik (Uniwersytet Opolski), podjął próbę konstruktywnego spojrzenia na kontrowersyjny temat pedofilii w Kościele Katolickim z punktu widzenia prawa świeckiego oraz prawa kanonicznego. Przedstawił on szereg możliwych sposobów zwalczania nadużyć́ seksualnych, którymi dysponują̨ zarówno władze świeckie, jak i kościelne, a także podjął się oceny ich skuteczności w zwalczaniu zjawiska pedofilii.
Trzeciemu panelowi przewodniczył Konrad Gajewicz, a wszystkie referaty wygłosili studenci Uniwersytetu Opolskiego. Pierwsza z prelegentek – Agnieszka Kacperczyk, podjęła temat Konwencji stambulskiej, która jej zdaniem jest realnym wyzwaniem dla polskiego ładu prawnego. Podkreśliła, że w sprzeczności z polską ustawą zasadniczą pozostaje zawarty w konwencji obowiązek jej stron do promowania zmian kulturowych i społecznych wzorców zachowania kobiet i mężczyzn. Podobnie oceniono obowiązek rozpowszechniania ideologii gender w edukacji.
Krzysztof Górecki poruszył temat instytucji sędziów pokoju. Przedstawił zalety tego rozwiązania oraz jego słabe strony. W szczególności położył nacisk na możliwość wadliwego stosowania prawa przez sędziów pokoju i ich potencjalnie zwiększonej podatności na korupcję.
Bartłomiej Biernacki przeanalizował pojęcie kultu religijnego, a także pojęć bliskoznacznych w prawie polskim i prawie wewnętrznym Kościoła katolickiego. Mówca zwrócił uwagę na brak definicji legalnej pojęcia „kult religijny”, a także przedstawił konsekwencje takiego stanu rzeczy dla interpretacji prawa. Całość rozważań osadzona była w kontekście tzw. rozporządzeń covidowych.
Ostatnią część konferencji poprowadziła Ilona Smolka. W wystąpieniu otwierającym Ewa Rejman (Uniwersytet Wrocławski) podkreśliła, że termin „mowa nienawiści” nie został zdefiniowany w żadnym wiążącym międzynarodowym akcie prawnym. Prelegentka słusznie zwracała uwagę na szereg absurdów stosowania tej konstrukcji językowej z perspektywy chociażby pewności prawa.
Jakub Klugiewicz (Uniwersytet Mikołaja Kopernika) przedstawił nowe rozwiązania prawne, które powstają i będą powstawały w związku z rozwojem sztucznej inteligencji. Następnie ukazał precedensy w zakresie przyznawania praw sztucznej inteligencji oraz podjął się oceny konsekwencji takich precedensów w sferze prawa i kultury.
Ostatnim wystąpieniem konferencyjnym była prelekcja Oskara Kańskiego (Uniwersytet Jagielloński) pt. „Muzyka i jej ochrona prawnoautorska na miarę XXI wieku”. Autor ocenił w kontekście ochrony własności intelektualnej zabezpieczenie interesów autorów muzyki, a także nowe mechanizmy kontroli antyplagiatowej.
Konferencję podsumował Bartłomiej Biernacki, koordynator kół naukowych współpracujących z Instytutem Ordo Iuris, który podkreślił wysoki poziom merytoryczny wystąpień oraz zachęcał uczestników do aktywnego włączania się w kolejne inicjatywy Akademii Ordo Iuris, a także te realizowane w ramach programu dla kół naukowych.