Niedopuszczalność transkrypcji zagranicznych aktów urodzenia ze względu na sprzeczność z podstawową zasadą porządku prawnego RP

Wprowadzenie

Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza kwestii niedopuszczalności transkrypcji pewnej kategorii zagranicznych aktów urodzenia ze względu na ich sprzeczność z podstawową zasadą porządku prawnego RP. Wspomniany problem pojawia się m.in. w sytuacji, gdy miałaby zostać dokonana transkrypcja aktu urodzenia, w którym jako rodzice dziecka wpisane są osoby tej samej płci. Należy podkreślić, że kwestia dopuszczalności transkrypcji w takich przypadkach – wielokrotnie podejmowana w ramach analiz doktrynalnych i praktyki orzeczniczej – stanowi szczególnie aktualny problem w kontekście przemian społeczno-kulturowych zachodzących w państwach zachodnich oraz ich prawnych implikacji. Zasadnicze znaczenie dla problematyki niniejszego artykułu ma uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) z dnia 2 grudnia 2019 r.^[1], która stwierdza niedopuszczalność tego rodzaju transkrypcji z uwagi na sprzeczność z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP. Została ona podjęta na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego^[2] oraz ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe^[3]. Celem artykułu jest zaprezentowanie zasadniczych motywów tego rozstrzygnięcia oraz charakterystyka zastosowanych przez NSA instytucji normatywnych. Są to przepisy o randze wyższej niż wskazane ustawy, określane w doktrynie mianem klauzuli porządku publicznego. Instytucje te w swej funkcji ochronnej zabezpieczają polską aksjologię normatywną, wyrażoną w Konstytucji oraz przepisach poszczególnych ustaw, przed trudnymi do zaakceptowania – z punktu widzenia tej aksjologii – rozwiązaniami obcych porządków prawnych. Realizacji zasadniczego celu artykułu służy po pierwsze charakterystyka instytucji klauzuli porządku publicznego, z uwzględnieniem poglądów doktryny i orzecznictwa na jej temat, po drugie – przybliżenie dotychczasowego orzecznictwa sądów administracyjnych dotyczącego transkrypcji zagranicznych aktów urodzenia dzieci, zgłaszanych przez pary jednopłciowe, a w końcu po trzecie – ukazanie stanu faktycznego i argumentacji prawnej NSA na gruncie sprawy tego typu będącej przedmiotem rozstrzygnięcia. Artykuł omawia także krótko stanowiska wyrażane w doktrynie w kwestii analizowanego orzeczenia.

1. Instytucja klauzuli porządku publicznego

1.1 Pojęcie

Klauzula porządku publicznego jest instrumentem prawnym naturalnie sprzężonym z funkcjonowaniem norm kolizyjnych^[4]. Jako wyjątek od generalnej reguły stosowania prawa obcego^[5] stanowi ona „nadzwyczajny środek ochrony własnego porządku prawnego przed ingerencją obcych rozwiązań prawnych, których skutki są nie do pogodzenia z aksjologią polskiego porządku prawnego, ukształtowaną na gruncie własnego systemu”^[6]. Klauzula służy obronie tego porządku przed trudnymi do zaakceptowania – z punktu widzenia podstawowych zasad porządku prawnego fori i przyjmowanych w nim wartości – skutkami zastosowania prawa obcego, wskazanego jako właściwe przez normę kolizyjną^[7]. Zasadniczym celem klauzuli jest więc „ochrona szczególnych interesów i wartości własnego porządku prawnego, na podstawie których możliwa jest odmowa zastosowania prawa obcego lub ograniczenie zakresu jego stosowania”^[8]. Klauzula porządku publicznego zakreśla granice dopuszczalności stosowania prawa obcego przez polskie sądy i urzędy. Instytucja ta, jak wskazał SN w postanowieniu z dnia 11 października 2013 r.^[9], jest skierowana na „ochronę preferowanych przez system prawny państwa doniosłych wartości ustrojowych, społecznych, ekonomicznych, moralnych lub obyczajowych”^[10]. Mechanizm działania klauzuli jest następujący: jej zastosowanie prowadzi do wyłączenia stosowania przepisów prawa obcego, które zostało wskazane jako właściwe na podstawie miarodajnej dla danego zakresu normy kolizyjnej, należącej do legis fori^[11]. Należy podkreślić za doktryną, że instytucja ta ma charakter blankietowy i ogólny, natomiast wypełnienie tego pojęcia skonkretyzowaną treścią należy do kompetencji judykatury^[12].

1.2 Przepisy prawne

Instrument prawny określany mianem klauzuli porządku publicznego zawarty jest w kilku aktach normatywnych. Można wskazać choćby art. 107 pkt 3 p.s.c., zgodnie z którym: „kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia dokonania transkrypcji, jeżeli transkrypcja byłaby sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej” oraz art. 7 p.p.m., który stanowi, że „prawa obcego nie stosuje się, jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej”; następnie art. 1146 § 1 pkt 7 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego^[13] w brzmieniu: „Orzeczenie nie podlega uznaniu, jeżeli uznanie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej”, a także art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c., zgodnie z którym „uchylenie wyroku sądu polubownego następuje także wtedy, gdy sąd stwierdził, że wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego)”; dalej również art. 1214 § 3 pkt 2 k.p.c. stanowiący, iż „sąd odmawia uznania albo stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej, jeżeli uznanie lub wykonanie wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej”. W kontekście analizowanej problematyki zasadnicze znaczenie mają art. 107 pkt 3 p.s.c. oraz art. 7 p.p.m. – będące podstawą rozstrzygnięcia NSA w rozpatrywanej uchwale.

1.3 Poglądy doktryny i orzecznictwa

Jak wskazano powyżej, klauzula porządku publicznego jest instrumentem zakreślającym granice dopuszczalności stosowania prawa obcego przez polskie sądy i urzędy. Zaznacza się, iż „klauzula porządku publicznego jako podstawa odmowy uznania lub stwierdzenia wykonalności ma w dziedzinie międzynarodowego obrotu prawnego nadal tak fundamentalne znaczenie, że została zachowana nawet w regulacjach prawa unijnego, w rozporządzeniu nr 2201/2003 i rozporządzeniu nr 1215/2012”^[14]. Przedstawiciele doktryny zgodnie przyjmują, iż funkcja klauzuli „polega na ochronie krajowego porządku prawnego przed przypadkami jego naruszenia przez nadanie skuteczności i wykonalności orzeczeniom nieodpowiadającym fundamentalnym standardom prawnym”^[15].

Podkreśla się jednak brak sprecyzowania pojęcia porządku publicznego, o którym mowa w przepisach prawnych statuujących klauzulę. Pomimo nazwy oznaczającej tę instytucję („klauzula porządku publicznego”), brak jest wyraźnego odwołania do sformułowania „porządek publiczny” w odnośnym przepisie, choć występuje ono w Konstytucji RP (art. 31 ust. 3) i w innych ustawach. Na płaszczyźnie kolizyjnoprawnej porządek publiczny ma własne znaczenie, w art. 7 wyrażone jako „podstawowe zasady porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej”. Zwolennicy tego sformułowania podkreślają, że jest ono mniej enigmatyczne niż „porządek publiczny”. Argumentują także, iż takie ujęcie znaczenia terminu nie ogranicza perspektywy ochrony wyłącznie do zasad prawa publicznego, ale pozwala także na potraktowanie podstawowych zasad prawa prywatnego jako wartości podlegających ochronie^[16]. Zwolennicy pojęcia „porządek publiczny” powołują się z kolei na ugruntowaną w tradycji i powszechną w ustawodawstwach całego świata pozycję tegoż określenia. Istotne znaczenie ma fakt, iż owe wspomniane „podstawowe zasady porządku prawnego” obejmują nie tylko te zasady, które usytuowane są hierarchicznie najwyżej w strukturze polskiego systemu prawnego, ale także zasady o szczególnej doniosłości z uwagi na ich funkcje w systemie prawnym. W orzecznictwie podkreśla się, iż poza fundamentalnymi zasadami konstytucyjnymi są to także naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa materialnego i procesowego (tak też orzekł SN w wyroku z dnia 11 października 2013 r.^[17]).

Zasadą o podstawowym znaczeniu dla polskiego porządku prawnego jest norma wyrażona w art. 18 Konstytucji, z której wynika, iż małżeństwo jest związkiem kobiety i mężczyzny. W doktrynie wskazuje się, iż „art. 18, stanowiąc element aksjologii Konstytucji, zawiera w sobie konkretną treść normatywną i zakazuje nadawania związkom faktycznym dwojga osób różnej (np. konkubinat) lub tej samej płci charakteru małżeństwa”^[18]. W tym kontekście za sprzeczne z tą zasadą uważa się nie tylko legislacyjne uregulowanie zrównujące status prawny związków osób tej samej płci z małżeństwem. W aspekcie kolizyjnoprawnym sprzeczne z nią byłoby również prawne usankcjonowanie, w jakiejkolwiek formie, skutków takich związków zarejestrowanych za granicą, tj. przyznanie im skutków, jakie w sferze stosunków osobistych lub majątkowych związki te wywierają na gruncie prawa obcego^[19]. Takie ujęcie sprawy wskazuje na doniosłość klauzuli nie tylko w aspekcie prawotwórczym, ale także w procesie stosowania prawa. Działanie takie byłoby bowiem sprzeczne nie tylko z zasadą konstytucyjną, a więc normą hierarchicznie najwyżej usytuowaną w polskim porządku prawnym, ale także z fundamentalnymi zasadami aktów prawa materialnego, w tym przypadku z – wyeksplikowaną normatywnie na gruncie ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy^[20] – zasadą możliwości zawarcia małżeństwa jedynie przez kobietę i mężczyznę^[21]. Kwestia ta mogłaby ponadto powodować problem w zakresie kwalifikacji. Trudno bowiem byłoby ustalić normę kolizyjną, której zakres miałby obejmować związek osób tej samej płci. Nie mogłaby to być żadna z norm odnoszących się do małżeństwa (art. 48–55 p.p.m.)^[22]. Na istotne trudności w zastosowaniu transkrypcji w analogicznej sytuacji wskazywał NSA w wyroku z dnia 17 grudnia 2014 r., podkreślając, że nawet gdyby druki miały rubrykę „rodzic”, to przez „rodziców” w prawie polskim rozumie się ojca i matkę. W aktualnym stanie prawnym wpisanie dwóch osób tej samej płci do aktu stanu cywilnego – jako ojca i matkę lub jako rodziców – jest w związku z tym niedopuszczalne, i to niezależnie od sposobu oznaczenia poszczególnych rubryk we wzorze aktu^[23].

Kiedy w literaturze przedmiotu analizuje się historię legislacyjną klauzuli, wskazuje się na emocje, jakie wzbudziła dyskusja o kształcie tego instrumentu podczas prac nad projektem ustawy p.p.m.^[24] Dyskutowano m.in. zagadnienie potrzeby wprowadzenia szczegółowej klauzuli porządku publicznego, której przedmiotem byłaby odmowa stosowania prawa obcego przewidującego instytucję małżeństw jednopłciowych. W projekcie ustawy znalazł się zapis definiujący małżeństwo i wyprowadzający z owej definicji skutki prawne w brzmieniu: „Małżeństwem w rozumieniu niniejszej ustawy jest tylko związek mężczyzny i kobiety. Nie stosuje się przepisów prawa obcego, regulujących związki pomiędzy osobami tej samej płci”. Część autorów postulowała w ten sposób wyrażenie przez ustawodawcę jasnego stanowiska wobec nowych instytucji pojawiających się na gruncie obcych systemów prawnych, druga część podnosiła natomiast bezzasadność umieszczania definicji właściwych dla prawa merytorycznego w regulacjach kolizyjnoprawnych^[25]. Przepis ten ostatecznie nie znalazł się w ustawie.

Z uwagi na fakt, iż w p.p.m. nie wprowadzono szczegółowej klauzuli porządku publicznego, do sądów należy ocena, czy skutki zastosowania prawa obcego dopuszczającego małżeństwa lub związki jednopłciowe będą na tyle sprzeczne z polskim porządkiem prawnym, że uzasadniona będzie odmowa zastosowania tego prawa. Sytuacja ta zdaje się pozostawiać sądom znaczną swobodę oceny zasad o fundamentalnym znaczeniu dla polskiego porządku prawnego. Sądy bądź inne organy stosujące prawo mogą zależnie od przyjętej interpretacji uznawać ciężar gatunkowy owej sprzeczności lub nie i w konsekwencji uzależniać od tego przedmiotowe rozstrzygnięcia. W rezultacie normatywna „klapa bezpieczeństwa”, jak często określa się klauzulę porządku publicznego, może być pozbawiona swojej zasadniczej funkcji. Z drugiej strony jednakże, na co wskazuje aktualna praktyka orzecznicza, instrument ten stosowany był dotychczas zgodnie ze swoją ochronną funkcją, co podkreśla choćby analizowane orzeczenie NSA.

2. Omówienie dotychczasowych linii orzeczniczych WSA i NSA w zakresie dopuszczalności transkrypcji zagranicznych aktów urodzenia dzieci, zgłaszanych przez pary jednopłciowe

W orzecznictwie sądów administracyjnych funkcjonowały dotychczas dwa odmienne stanowiska w kwestii dopuszczalności w polskim urzędzie stanu cywilnego transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia dziecka, w którym jako rodzice wpisane są osoby tej samej płci^[26]. Należy jednak podkreślić, iż dominowało stanowisko opowiadające się za niedopuszczalnością takiego działania, sformułowane na podstawie przepisów określanych w doktrynie mianem klauzuli porządku publicznego. W tym kontekście można wspomnieć choćby wyrok NSA z 17 grudnia 2014 r.^[27], wyrok WSA w Gliwicach z 6 kwietnia 2016 r.^[28] i wyrok WSA w Krakowie z 10 maja 2016 r.^[29] Wskazując na niedopuszczalność transkrypcji, sądy powoływały się w swoich rozstrzygnięciach na art. 18 Konstytucji RP w brzmieniu: „Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej”. Zwracały zarazem uwagę na potrzebę ochrony polskiego systemu rejestru stanu cywilnego, w którym nie występują ani małżeństwa jednopłciowe, ani rodzice tej samej płci^[30]. Należy jednak wskazać, iż w doktrynie zwraca się uwagę, że sądy odmawiające dokonania transkrypcji „nie analizowały a priori całości zaistniałego problemu – skupiły się tylko i wyłącznie na wąsko rozumianym problemie transkrypcji”^[31]. Wskazuje się, iż sądy te nie odnosiły się m.in. do tego, że odmowa dokonania transkrypcji właściwie uniemożliwiała dziecku uzyskanie polskiego dokumentu tożsamości, jak również do tego, czy dziecko powinno w takiej sytuacji legitymować się przed polskimi organami paszportem innego państwa^[32].

Drugi pogląd zakładał dopuszczalność transkrypcji, nie dostrzegając sprzeczności takiego rozwiązania z polskim porządkiem prawnym. Podkreślano także, że porządek ów jest kształtowany także przez przepisy prawa międzynarodowego, w tym europejskiego^[33]. Tendencja ta pojawiła się w orzecznictwie w 2018 r.^[34] W tym kontekście należy wspomnieć wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 5 kwietnia 2018 r.^[35] , w którym WSA opowiedział się za możliwością umiejscowienia aktu urodzenia wskazującego na rodzicielstwo dwóch kobiet, oraz – przede wszystkim – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 października 2018 r. , w którym NSA dopuścił transkrypcję sporządzonego za granicą aktu urodzenia dziecka pary jednopłciowej. To drugie orzeczenie było jednak przedmiotem krytyki w doktrynie. Wskazywano, iż: „Nie można burzyć ogólnych zasad rejestracji stanu cywilnego, dotyczących wszystkich osób, celem pozytywnego załatwienia kazuistycznej sprawy dziecka polskiego obywatela zamieszkałego w państwie o innej kulturze prawnej”^[36].

3. Omówienie uchwały NSA z 2019

3.1 Stan faktyczny

Taki stan utrzymywał się w judykaturze do momentu podjęcia przez NSA uchwały 2 grudnia 2019 r., w której sąd opowiedział się za pierwszym z przywołanych powyżej stanowisk. Analizowana uchwała NSA została podjęta na gruncie następującego stanu faktycznego. Wnioskiem z marca 2016 r. obywatelka Polski, mająca miejsce zamieszkania za granicą, zwróciła się do kierownika urzędu stanu cywilnego o przeniesienie do rejestru stanu cywilnego w drodze transkrypcji aktu urodzenia swojego syna. W akcie tym jako matkę dziecka wpisano wnioskodawczynię, natomiast jako „rodzica” wpisano inną kobietę. Obie kobiety wymienione w akcie urodzenia dziecka mają obywatelstwo polskie. Kierownik urzędu stanu cywilnego decyzją z kwietnia 2016 r. odmówił wpisania do polskiego rejestru stanu cywilnego aktu urodzenia dziecka. Organ uznał, że transkrypcja aktu urodzenia, w którym jako rodzice figurują dwie kobiety, byłaby sprzeczna z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego. Decyzja organu została zaskarżona. Po rozpoznaniu skargi wojewoda utrzymał w mocy decyzję kierownika USC. Rozstrzygnięcie wojewody zostało zaskarżone do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który wyrokiem z 20 października 2016 r. oddalił skargę na decyzję wojewody. Wnioskodawczyni wniosła następnie skargę kasacyjną. Postanowieniem z 17 kwietnia 2019 r. Naczelny Sąd Administracyjny zdecydował przedstawić składowi siedmiu sędziów wskazane zagadnienie prawne^[37].

3.2 Sentencja

Po rozpoznaniu sprawy NSA podjął uchwałę, w której stwierdził, iż: „Przepis art. 104 ust. 5 i ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1741, z późn. zm.) w związku z art. 7 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 1792) nie dopuszcza transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia dziecka, w którym jako rodzice wpisane są osoby tej samej płci”^[38].

3.3 Motywy uchwały

Uzasadniając rozstrzygnięcie, NSA stwierdzał, iż „klauzula porządku publicznego gwarantuje ochronę krajowego porządku prawnego przed jego naruszeniem w postaci nadania skuteczności (uznania) aktowi stanu cywilnego nieodpowiadającemu fundamentalnym zasadom porządku prawnego. Przez podstawowe zasady porządku prawnego należy rozumieć nie tylko fundamentalne zasady ustroju społeczno-politycznego, czyli zasady konstytucyjne, ale także naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa cywilnego, rodzinnego czy procesowego. Zgodnie z art. 18 Konstytucji małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. Zasady wynikające z Konstytucji znajdują odzwierciedlenie w przepisach rangi ustawowej. Ustawodawca nie przewidział w nich możliwości wpisania do polskiego aktu stanu cywilnego jako ojca osoby płci żeńskiej”^[39]. Stosując klauzulę porządku publicznego, NSA zmierzał zatem do zapewnienia kompatybilności rozwiązań legislacyjnych, wyrażonych nie tylko na poziomie ustawy zasadniczej, ale także na gruncie poszczególnych ustaw. Ponadto NSA stwierdził, iż: „Prawo polskie nie zna instytucji »rodziców jednopłciowych« i nie przyznaje związkom partnerskim praw rodzicielskich. Naczelny Sąd Administracyjny uznając sprzeczność z podstawowymi zasadami polskiego prawa rodzinnego, transkrypcję aktu urodzenia, w którym jako rodzice wpisane zostały osoby tej samej płci, ma na uwadze skutki, jakie zaistniałyby w polskim porządku prawnym w wyniku jej dokonania. Zagrożona byłaby spójność polskiego systemu prawa, w którym funkcjonowałyby polskie akty urodzenia zawierające dane, których nie można byłoby umieścić w akcie rejestrującym urodzenie dziecka w Polsce. Należy mieć również na uwadze normy kolizyjne z zakresu prawa rodzinnego. Zgodnie z art. 55 ust. 1 p.p.m. ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka podlegają prawu ojczystemu dziecka z chwili jego urodzenia. Skoro więc w ramach polskiego prawa rodzinnego nie ma możliwości uznania, że dziecko pochodzi od dwóch osób tej samej płci, to wprowadzenie do obiegu prawnego polskiego aktu urodzenia, w którym zamieszczono informacje o pochodzeniu dziecka wbrew tym przepisom, stanowiłoby naruszenie zasad porządku prawnego. Reasumując, nie jest możliwe wpisanie w polskim akcie stanu cywilnego zamiast ojca dziecka, »rodzica«, który nie jest mężczyzną, gdyż taka transkrypcja byłaby sprzeczna z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego”^[40].

3.4 Stanowisko doktryny

Stanowisko NSA w tym zakresie akcentuje zatem przede wszystkim konieczność zachowania spójności polskiego porządku prawnego, która to spójność zostałaby naruszona w przypadku transkrypcji aktu urodzenia dziecka, w którym jako rodzice wpisane są osoby tej samej płci. Decyzja przeciwna prowadziłaby bowiem do zaakceptowania sytuacji, której obowiązujące przepisy nie dopuszczają. W obiegu funkcjonowałby akt, który nie mógłby zostać wydany na podstawie polskich przepisów prawa, pozostający w sprzeczności z zasadami polskiego porządku prawnego. W tym kontekście należy podkreślić za stanowiskami doktryny, aprobującymi rozstrzygniecie NSA, iż: „Stan cywilny, w tym macierzyństwo i ojcostwo oraz małżeństwo, powinien bowiem, dla utrzymania konsekwencji p.a.s.c. oraz k.r.o. i poszanowania reguł konstytucyjnych, być rozumiany spójnie”^[41].

Analizowane orzeczenie było jednak również krytykowane przez przedstawicieli doktryny. Wskazywano, iż „nie można podzielić poglądu, że sama transkrypcja może skutkować zagrożeniem dla spójności polskiego systemu prawnego. W sytuacjach, w których transkrypcja aktu urodzenia jest warunkiem otrzymania przez dziecko polskiego dokumentu tożsamości lub nadania numeru PESEL, jej odmowa jest niezgodna z dobrem dziecka”. Wskazywano, iż „przewidziana w Konstytucji (art. 72 ust. 1) i prawie międzynarodowym fundamentalna zasada dobra dziecka ma nadrzędny charakter względem wywodzonej z postanowień ustawowych zasady, zgodnie z którą dziecko może mieć tylko rodziców różnej płci”^[42]. W tym kontekście należy wskazać, iż kwestia naruszenia przez władze publiczne obowiązku uwzględnienia najlepszego interesu dziecka jest uwagą często formułowaną w odniesieniu do sposobu korzystania z klauzuli porządku publicznego. Taki zresztą zarzut podniosła strona skarżąca w kasacji skierowanej do NSA w niniejszej sprawie. Na to, że odmowa dokonania transkrypcji jest przejawem dyskryminacji, wskazywano także w dyskusji nad analizowaną uchwałą NSA^[43]. Do zarzutów tego rodzaju odnosił się WSA w Szczecinie w wyroku z dnia 19 marca 2020 r.^[44], stwierdzając, iż „Odmowa dokonania transkrypcji z powodu naruszenia zasad polskiego porządku prawnego nie jest równoznaczna z naruszeniem konstytucyjnego i międzynarodowego obowiązku władz publicznych do uwzględnienia najlepszego interesu dziecka, gdyż zagraniczny akt urodzenia, nawet bez jego transkrypcji, jest wyłącznym dowodem zdarzeń w nim stwierdzonych i dziecko skarżącej może powołać się na taki akt w postępowaniach administracyjnych i sądowych, które dotyczą jego praw”^[45]. Twierdzenia te uzupełnia stanowisko NSA wyrażone w wyroku z dnia 25 lutego 2020 r., podkreślające autonomię legislacyjną państw w zakresie kształtowania poszczególnych instytucji prawa materialnego: „Transkrypcja zagranicznego dokumentu stanu cywilnego, jakim jest akt małżeństwa osób tej samej płci sporządzony w Wielkiej Brytanii, jest sprzeczna z istniejącym w Polsce porządkiem prawnym. Takie uregulowanie prawne nie stanowi naruszenia art. 8 ust. 1 i 2 oraz art. 14 EKPC, a to z uwagi na art. 12 EKPC i wynikające z niego prawo poszczególnych państw do unormowania prawa do zawierania małżeństw przez ustawy krajowe”^[46]. W tym samym orzeczeniu NSA podkreśla zasadność stosowania klauzuli w kontekście regulacji prawa Unii Europejskiej: „Na poziomie Unii Europejskiej nie ma harmonizacji przepisów dotyczących stanu cywilnego, co powoduje, że rozwiązania przyjęte w tym zakresie w poszczególnych państwach członkowskich różnią się zarówno co do treści, jak i formy oraz zakresu danych ujawnianych w krajowych rejestrach stanu cywilnego. Prawo Unii Europejskiej nie przewiduje bezwzględnego obowiązku przenoszenia do krajowego rejestru stanu cywilnego aktów stanu cywilnego sporządzonych w innych państwa Unii Europejskiej. Odmowa przeniesienia zagranicznego dokumentu do krajowego rejestru stanu cywilnego może być uzasadniona zastosowaniem krajowej klauzuli porządku publicznego”^[47]. Co więcej, jak wskazał z kolei ETPC w wyroku z dnia 24 czerwca 2010 r. – w sprawie Schalk and Kopf v. Austria, – państwom wolno ograniczać dostęp do związków małżeńskich parom osób tej samej płci^[48].

4. Ocena analizowanego orzeczenia

Mając na uwadze wskazane powyżej stanowiska, należy podkreślić, iż pozytywnym skutkiem przyjęcia analizowanej uchwały jest zapewnienie spójności rozwiązań legislacyjnych występujących w polskim systemie prawnym. Niewątpliwie na aprobatę zasługuje stwierdzenie składu orzekającego, iż transkrypcja nie może prowadzić do sytuacji niespójności w polskim systemie prawnym – w następstwie automatycznego przepisywania zagranicznych aktów stanu cywilnego, które nie przystają w żaden sposób do obowiązujących w Polsce przepisów. Na aprobatę zasługują także stanowiska zajmowane wobec analizowanej uchwały, stwierdzające, iż „państwo dokonujące rejestracji stanu cywilnego, może (a nawet musi) dbać o to, by system ten był kompatybilny z podstawowymi zasadami ustrojowymi i prawa rodzinnego forum, w szczególności jeżeli krajowe akta mają daleko idące skutki (art. 3 p.a.s.c.), a załatwienie poszczególnych spraw polskiego obywatela możliwe jest też bez dokonywania transkrypcji obcych dokumentów”^[49]. Należy w tym kontekście podkreślić za doktryną, iż praktyczne niedogodności, które NSA chciał wyrokiem z 10 października 2018 r. wyeliminować, nie należą do sprawy i postępowania o transkrypcję, ale do postępowań w sprawach, które wymienia art. 104 ust. 5 p.a.s.c. Załatwianie tych spraw jest regulowane w innych aktach normatywnych, a przede wszystkim są one przedmiotem innych postępowań administracyjnych”^[50]. Z uwagi na specyfikę charakteryzowanych instytucji, należy jednocześnie uwzględnić fakt, iż odmowa transkrypcji nie jest równoznaczna z całkowitą negacją obcych aktów urodzenia, które nawet pomimo braku umiejscowienia posiadają w Polsce status dokumentów urzędowych i korzystają z mocy dowodowej na równi z aktami krajowymi. Tak więc scharakteryzowane instrumenty nie stanowią generalnego sprzeciwu polskiego ustawodawcy wobec systemów prawnych innych państw. W swej defensywnej funkcji zabezpieczają polski porządek prawny przed ingerencją rozwiązań prawnych pochodzących z obcych systemów prawnych, których zastosowanie powodowałoby skutki trudne bądź niemożliwe do zaakceptowania w perspektywie polskiego porządku prawnego i polskiej aksjologii konstytucyjnej, czy szerzej normatywnej.