Tom 1 Nr 2 (2018): Godność jako źródło praw i wolności
Artykuły

Wybrane problemy ochrony praw ubezwłasnowolnionego pacjenta

PDF HTML
  • Błażej Kmieciak
Błażej Kmieciak
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Bio
DOI: https://doi.org/10.37873/legal.2018.1.2.25

Opublikowane 30-12-2019

Słowa kluczowe

  • godność osoby ludzkiej,
  • Konstytucja RP,
  • prawa pacjenta,
  • prawo medyczne,
  • ubezwłasnowolnienie

Jak cytować

Kmieciak, B. (2019). Wybrane problemy ochrony praw ubezwłasnowolnionego pacjenta. The Legal Culture, 1(2), 84–99. https://doi.org/10.37873/legal.2018.1.2.25
Prawa autorskie

Abstrakt

Czym jest ubezwłasnowolnienie? Czy jest to tzw. śmierć cywilna? Czy rację mają osoby krytykujące wspomnianą instytucję zaznaczając, iż stanowi ona przykład działania w sposób bezpośredni naruszającego godność człowieka? Podobne pytania posiadają aktualny charakter. Co pewien czas powraca bowiem w społeczeństwie dyskusja dotycząca sytuacji osób pozbawionych zdolności do czynności prawnej. Wielokrotnie wskazuje się, iż podobne formalne działania posiadają paternalistyczny charakter. Polskie ustawodawstwo od dłuższego czasu podejmuje temat ubezwłasnowolnienia. W ostatnich latach dostrzec można istotne modyfikacje w zakresie poszanowania praw oraz wolności osób pozbawionych zdolności do czynności prawnych. Podobne działania dostrzegane są w sposób szczególny w obszarze prawa medycznego. Na powyższe istotny wpływ miały również orzeczenia zarówno polskich, jak i międzynarodowych sądów oraz trybunałów. Czy podobne zmiany posiadają istotnie społeczny charakter? Czy we wspomnianej rzeczywistości medycznej prawa osób ubezwłasnowolnionych są w sposób dostateczny chronione? Czy ubezwłasnowolnienie jest zatem koniecznym do zmiany przeżytkiem prawnym, czy też stanowi nadal istotny element ochrony praw człowieka? Prezentowany tekst ma na celu udzielenie odpowiedzi na wskazane pytania.

PDF HTML

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

  1. Bończyk-Rozwadowska K., Prawo pacjenta do informacji według przepisów polskiego prawa medycznego, „Studia Iuridica Toruniensia” t. 9, 2011. DOI: https://doi.org/10.12775/SIT.2011.013
  2. Janusz B., O potrzebie badań jakościowych w psychiatrii, „Psychiatria Polska” nr 11, 2010.
  3. Kmieciak B., Pacjent i jego status prawny, [w:] System prawa medycznego, t. I, red. E. Zielińska, R. Kubiak i L. Kubicki, Warszawa 2018.
  4. Kmieciak B., Kowalski M., Rodzina wobec prawnych problemów ochrony zdrowia psychicznego. Wybrane zagadnienia, „Roczniki Pedagogiczne” nr 4, 2017. DOI: https://doi.org/10.18290/rped.2017.9.4-5
  5. Kmieciak B., Nowelizacja ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z perspektywy praktycznych wyzwań ochrony praw pacjenta, [w:] Wybrane prawne i medyczne aspekty zaburzeń psychicznych i ich profilaktyki, red. E.M. Guzik-Makaruk, N. Waszkiewicz, S. Chojnowska i S.D. Szajda, Białystok 2019.
  6. Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. 2012, poz. 1169).
  7. Kurowski K., Przestrzeganie wolności i praw człowieka i obywatela w domach pomocy społecznej, „Niepełnosprawność – Zagadnienia, Problemy, Rozwiązania” nr 2, 2014.
  8. Maćkiewicz J., Studium przypadku osoby hospitalizowanej bez zgody w ujęciu interdyscyplinarnym, [w:] Prawo, psychiatria, społeczeństwo, red. B. Kmieciak, Katowice 2016.
  9. Matczak M., Raport tematyczny w obszarze Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych z dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. 2012, poz. 1169), Warszawa, Domański, Zakrzewski, Palinka, s. 23 (arch. autora).
  10. Mik C., Wprowadzenie do prawa międzynarodowego praw człowieka, [w:] Szkoła praw człowieka. Teksty wykładów, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Agencja Exit, Warszawa 1998.
  11. Motyka M., Prawa człowieka – wprowadzenie, wybór źródeł, Wydawnictwo Verba, Lublin 2004.
  12. Pawłowicz J.J., Godność człowieka fundamentem jego wolności, „Ukraińska Polonistyka” nr 9, 2012.
  13. Pedrez E., Godność, Powszechna Encyklopedia Filozofii, s. 1, http://www.ptta.pl/pef/pdf/g/godnosc.pdf, dostęp: 2 lutego 2019.
  14. Pismo procesowe Rzecznika Praw Obywatelskich, znak IV.7024.23.2018.MK, sygn. SK 23/18.
  15. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (przyjęta i proklamowana rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ 217 A (III) w dniu 10 grudnia 1948 r.).
  16. Puk M., Kompetencje przedstawiciela ustawowego do wyrażania zgody na interwencję medyczną wobec pacjenta małoletniego, „Zeszyt Studencki Kół Naukowych Wydziału Prawa i Administracji UAM” nr 4, 2014.
  17. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 kwietnia 2012 r. w sprawie wykazu świadczeń zdrowotnych stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta, których udzielenie wymaga zgody (Dz. U. 2012, poz. 494).
  18. Rzecznik pisze do TK: ubezwłasnowolnienie całkowite jest niekonstytucyjne, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2019 r., https://www.rpo.gov.pl/pl/content/RPO-do-trybunalu-ubezwlasnowolnienie-calkowite-niekonstytucyjne, dostęp: 2 lutego 2019.
  19. Sprawa Kędzior przeciwko Polsce (skarga nr 45026_07), wyrok z 16 października 2012 r., http://trybunal.gov.pl/polskie-akcenty-w-orzecznictwie-miedzynarodowym/rada-europy-europejski-trybunal-praw-czlowieka/w-sprawach-polskich/art/8342-sprawa-kedzior-przeciwko-polsce-skarga-nr-45026-07-wyrok-z-16-pazdziernika-2012-r/, dostęp: 2 lutego 2019.
  20. Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty, red. E. Zielińska, Wyd. ABC, Warszawa 2008.
  21. Ustawa z dnia 24 listopada 2017 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2017, poz. 2439).
  22. Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535 z późn. zm.).
  23. Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. 1993 Nr 17, poz. 78 z późn. zm.).
  24. Ustawa z 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. 2017, poz. 2211 z późn. zm.).
  25. Ustawa z 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. 2017, poz. 1000).
  26. Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. 1997 Nr 28, poz. 152).
  27. Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. 2009 Nr 52, poz. 417).
  28. Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. Nr 174, poz. 1039).
  29. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 Nr 43, poz. 296).
  30. Walewski P., Władza nad psyche – rozmowa z prof. Januszem Heitzmanem, „Niezbędnik Inteligenta – Bioetyka: Spory na Życie i Śmierć” nr 3, 2015.
  31. Wereszyńska E., Praktyczna encyklopedia prawa, Warszawa 2006.
  32. Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich do Trybunału Konstytucyjnego, znak VIII.517.1.2015.AB.
  33. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 marca 2007 r., sygn. K 28/05.
  34. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 czerwca 2016 r., sygn. K 31/15. DOI: https://doi.org/10.15804/ppk.2016.03.17
  35. Zarzycka P., Informowanie pacjenta o podejmowanych działaniach elementem świadomej zgody, „Problemy Pielęgniarstwa” nr 22, 2014.
  36. Zima M., Ubezwłasnowolnienie osób z niepełnosprawnością intelektualną jako ograniczenie wolności i praw konstytucyjnych w świetle art. 31 ust. 3 Konstytucji z 2 IV 1997, pod kier. J. Trzcińskiego, WPiA UW, Warszawa 2009 (dostępna w Bibliotece WPiA UW).